Agroaldeas, agricultura ao alcance de todos?
2005/04/01 Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria
Moitas veces óuvese que hai pouca terra, o que dificulta o desenvolvemento da agroaldea. Pero non! Euskal Herria é pequena e aquí vivimos moita xente, pero non hai pouca terra.
O que pasa é que a maior parte da terra que hai é privada. En Gipuzkoa e Bizkaia, por exemplo, e especialmente en Gipuzkoa, non hai chan público. O que hai é privado e vale moito.
Por outra banda, algunhas terras agrícolas están a perder debido ao seu uso paira outras necesidades (industria, construción de vivendas, etc.). Hai que facer algo paira protexer eses chans bos paira a agricultura e fomentar a actividade. Una forma de conseguilo é o exemplo dos agrogrupos. Ademais da protección dos terreos, mediante un proxecto acondiciónanse estes terreos, tal e como se fai na industria, mediante obras de urbanización: auga, electricidade, viarias. Os agroaldeas son, por tanto, modelos ou ideas promovidas polos municipios.
O problema é que as terras son públicas, polo que si decídese que son paira calquera outra actividade, a agricultura non gaña tanto como outros sectores. En consecuencia, sempre hai perigo de extinción destes terreos.
Por Gipuzkoa
A idea de agroaldeas xurdiu en Euskal Herria en 1992, en Oiartzun, e actualmente hai cinco agroaldeas en marcha: San Marcos (Renteria-San Sebastián), Asteasu, Arragua (Oiartzun), Astigarraga e Lezo, entre outros, atópanse varios camiños (Bergara, Irun...). Todos eles son polígonos de propiedade pública, divididos en parcelas comprendidas entre 4.000 e 10.000 m 2. Contan con infraestruturas xerais comúns (luz, auga, accesos, peches) e dedícanse ao cultivo de hortalizas, plantas ou flores cortadas.
Dous deste cinco agrogrupos dispoñen de plantas de cogeneración que producen electricidade e calor simultaneamente a partir dun combustible, normalmente gas natural.
A agroaldea de San Marcos, por exemplo, atópase nas inmediacións do vertedoiro de residuos sólidos urbanos de San Sebastián, o que permite utilizar como calefacción a auga que utiliza o motor da planta de biogás do vertedoiro, de onde se extrae a auga quente. Isto débese a que na planta de combustión xérase o metano (biogás), que tras a súa mestura con gas natural xérase electricidade.
En Arragua de Oiartzun ocorre algo parecido. Alí tamén se queima gas natural e xérase electricidade.
Nestas zonas prodúcense, entre outros, hortalizas e plantas, principalmente tomates. Todas estas producións poden realizarse en terra, maceta ou de forma hidropónica, tanto en invernadoiro como fose. O cultivo hidropónico é realmente una palabra sutil. Trátase dun cultivo no que as plantas non crecen en terras, senón que esta función realízaa un substrato artificial fabricado con arxila. As bolsas ou sacos destas arxilas tratadas colócanse no chan e a planta chega con rega. O invernadoiro, pola súa banda, satisfai as necesidades climáticas das plantas.
Nestes sistemas non se utilizan pesticidas, polo que se trata dunha produción limpa, é dicir, sen restos químicos. Ademais, o proceso da planta está controlado desde o principio até o final por un sistema de computador.
Agroaldea vs Industrialdea
Sen dúbida, a agroaldea xorde á sombra do polígono. Con todo, as institucións comprométense moito menos cos agroaldeas. Algo normal. E é que se necesita moita máis terra paira conseguir moito menos emprego.
Diferéncianse moito dos polígonos industriais, por unha banda o económico e por outro o emprazamento, xa que paira a realización de agroaldeas, en xeral, non se seleccionan os terreos, sitúanse nas marxes e en moitos casos realízanse recheos, xa que son terreos non desexados paira ningún outro fin. Ademais de todo isto, os produtores nunca se apropian destas terras. Nos polígonos industriais, pola súa banda, teñen un prazo de entre 10 e 20 anos paira adquirir progresivamente a parcela que inicialmente se arrendou. En agroaldeas, con todo, a terra non se pode comprar. Iso si, os alugueres son moi baratos, uns 180 euros anuais.
Agroaldea é una aposta a longo prazo. E o proxecto pretende recuperar e producir terreos públicos ou, polo menos, dar esa oportunidade a quen queira producilos. A propia Deputación Foral de Gipuzkoa ve o futuro por este camiño, sobre todo no sector da horticultura.
Juan Kruz Alberdi: “En agroaldeas necesítase moita terra e en Gipuzkoa hai moi pouco chan dispoñible e dispoñible paira a agricultura”
Que é Behemendi?
Behemendi é una asociación de desenvolvemento rural de Donostialdea. A súa función, por suposto, é promover o desenvolvemento rural. En canto a Gipuzkoa, tamén existen asociacións de desenvolvemento rural en Tolosaldea, Urola, Baixo Deba, Alto Deba e Goierri. E esténdense por toda a Comunidade Autónoma do País Vasco.
Que papel xoga a asociación na promoción do agroaldea?
O noso obxectivo como técnico de Behemendi é pór en marcha agroaldeas. Non existen outras entidades que realicen este traballo. Encargámonos principalmente de buscar e acondicionar terreos. Tamén forman parte de Behemendi todos os concellos do val, así como asociacións e sindicatos de baserritarras do val. Por suposto, traballan conxuntamente coa Deputación.
Como vedes desde a vosa asociación o futuro dos agrogrupos?
Desde o punto de vista positivo, ninguén cuestiona o bo funcionamento do sector hortícola. Na actualidade é probablemente o sector que mellores resultados está a dar en Euskal Herria. O consumo de hortalizas aumentou considerablemente ao longo de toda a década.
Ademais, a actividade que menos chan necesita é a horticultura. Por tanto, paira este uso haberá que buscar terreos, se non é outro. De feito, en agroaldeas a única actividade que se pode desenvolver é a horticultura, xa que o pastoreo e o coidado do gando necesitan moita terra. Paira facer una idea necesítase aproximadamente 10-100 veces máis superficie.
De face ao futuro, con todo, pódese dicir que o futuro dos agrogrupos é bastante difícil. A situación do sector é moi negra. E, en definitiva, a situación dos agroaldeas é só una consecuencia da situación do sector agrario.
En Gipuzkoa, por exemplo, non hai mozos que queiran seguir no sector e a presión urbanística é tan grande que é moi difícil de producir. Tantos produtos da horta como calquera outra cousa. Necesítase moita terra e en Gipuzkoa, polas súas características físicas, hai moi pouca dispoñibilidade e dispoñibilidade de chan.
