galaxia
Unibertso goiztiarra ez zen uste bezain kaotikoa
2020/08/12 Esne Bidearen antza dutenen artean, orain arte behatutako galaxiarik urrunena aurkeztu dute astronomoek: 12.000 milioi …
Zulo beltz baten zorrotada inoizko zehaztasun handienarekin behatu du EHT lankidetzak
2020/04/17 Duela urtebete, Event Horizon edo EHT (Event Horizon Telescope) lankidetzak zulo beltz baten lehen irudia …
19 mila milioi argi-urtera dagoen protokumulu baten sorrera argitu dute
2019/10/02 4C+23.56 izeneko irrati-galaxiaren inguruan dagoen protokumulua aztertu du nazioarteko talde batek, eta, besteak beste, protokumuluaren …
Zulo beltzen kartografia
2019/01/09 Zulo beltzen inguruko datu esanguratsuak plazaratu dituzte Nature eta Science aldizkarietan argitaratutako bi ikerketak. Batetik, zulo beltz txiki baten …
Hautsezko errota bat, izar handien heriotza ikertzeko
2018/11/19 Hautsezko errota bat aurkitu dute gure galaxian. Bizitzaren azken fasean dauden masa handiko bi izarrek …
Dozena bat zulo beltz txiki, gure galaxiako zulo beltz erraldoiaren inguruan
2018/04/11 Esne Bidearen erdian eta Lurretik 25.000 argi-urtera dagoen zulo beltz erraldoiaren inguruan, dozena bat zulo …
Galaxia espiral bat, unibertsoa oso gaztea zenekoa
2021/05/24 Espiral itxurako galaxia-disko bat aurkitu dute, Big Bangetik 1.400 milioi urtera sortu zena; izar gehienak …
Zulo beltz masiboen inguruko hautsa hodeietan banatzen dela ondorioztatu dute
2021/09/30 Zulo beltzen inguruko hauts kosmikoa nola banatzen den ikertzen aritu da Mexiko, Korea eta Espainiako …
Esne Bidearen bihotza, gertutik
2022/02/02 Gure galaxiak inoiz eman duen irudirik eder eta esanguratsuena lortu dute SARAO behatoki afrikarrean. Galaxien …galaxia
- Galaxia (grezierazko galakt- errotik, "esne", Esne Bidea dela-eta) izarrez, gasez, hautsezko lainoz eta materia ilunez osaturiko grabitate-multzoa da. Galaxia hitza antzinako grezieratik dator, galaxias hitzetik, literalki esnetsua, gure galaxia den Esne Bidearik erreferentzia. Izarren kopurua 108 eta 1014 bitartean izaten da. Hainbat galaxia motatan osagai garrantzitsuena materia iluna da, zuzenki aztertua izan ez den materia, bai ordea bere efektu grabitatorioak. Galaxia baten barruan aurki daitezkeen azpi-egiturak honako hauek dira: nebulosak, izar kumuluak eta izar sistemak. Galaxiak euren itxurazko morfologiaren arabera sailkatzen dira, galaxia kiribil, galaxia eliptiko eta galaxia irregularren artean. Galaxia askoren zentroan zulo beltz supermasiboak daudela uste da. Esne Bidearen erdiko zulo beltza, Sagittarius A* bezala ezaguna, Eguzkiak baino lau milioi aldiz masa gehiago du. 2016ko martxoan GN-z11 galaxia aurkitu zen, inoiz aurkitutako galaxiarik urrun eta zaharrena, gugandik 32.000 milioi argi-urtera, Big Banga baino 400 milioi beranduago sortua. Galaxien sorrera eta bilakaeraren teoriaren arabera, materia iluna da aurrenik pilatzen dena, materia normala erakarriz, izarrak sortuz eta hala galaxiak ikusgai bihurtuz. Galaxiak urrundu egiten dira elkarrengandik, eta hedapen abiadura haien arteko distantziarekiko proportzionala da. Gertaera honek Hubbleren legearen izena hartzen du, Edwin Hubble izan baitzen gertaera honetaz konturatu zena. Unibertsoan galaxiak milioika daudelako froga besterik ez da. Galaxien tartean, hutsune ikaragarriak daude, eta gaur egungo teleskopioak 10 mila milioi argi urtera dauden galaxiak bereizteko gai dira.