Creación da ciencia económica
1995/08/01 Bandres Unanue, Luis Iturria: Elhuyar aldizkaria
En canto ao capitalismo industrial, hai que ter en conta os avances técnicos, a axilidade e uniformidade na obtención e difusión dos produtos e a amplitude dos seus usos. Neste sentido e paira facer fronte ao problema dos excedentes, expúxose a necesidade de novos mercados e medios de transporte comerciais. A organización financeira cambiou radicalmente. Por tanto, o cambio foi enorme. Tan grande que se pode dicir que foi una revolución. Nesta revolución as forzas de produción cada vez maiores puxeron de manifesto os obstáculos do sistema de intercambio libre. Isto, xunto co excedente de produción, axudaron a pór en marcha a protección estatal contra o desemprego dos traballadores.
Tamén na agricultura o capitalismo tivo as súas consecuencias. Nalgúns países, como Inglaterra, este campo se industrializó. Así, a agricultura europea ligada tradicionalmente ás vellas formas evolucionou: a mellora de ferramentas, novos fertilizantes, elección de sementes, novas máquinas, medios antirritantes, etc. Un longo etcétera supuxo un avance real neste campo.
Respecto ao terceiro punto mencionado, a xénese do proletariado está ligada ao crecemento da poboación en Europa, e é evidente que esta última e o desenvolvemento do gran capitalismo están plenamente relacionados. Proletariado (é dicir, conxunto de traballadores con dedicación exclusiva), XVIII. Coñecido no século XIX como clase social integrada na vida dos pobos. levou a cabo no século XX. Realización dun proletariado masivo e industrial. Mentres os bens quedaron maioritariamente en mans duns poucos, ao seu lado había fame de xentes que se angustiaba aos intereses da produción industrial. Nesta enorme desigualdade económica entre empresarios e traballadores déronse os primeiros pasos dunha teoría do razoamento e a comprensión da situación, a teoría da economía.
Precursores da economía política
A pesar de pertencer a unha época diferente, nos antepasados da economía política actual debemos citar a William Petty (1632-1687). Escribiu moitos libros diferentes, pero neste tema temos que citar os denominados “Treatise of taxes and contributions” e “Political arithmetics”. Petty era partidaria das ciencias experimentais e coa axuda de Locke e Hobbes traballou duro na creación da “Royal Society”.
Os ensaios realizados no campo económico mostran una afección polos seus ensaios e preocupouse pola obxectividade das consecuencias dos fenómenos. Con todo, a modernidade de Petty céntrase principalmente na investigación das fontes de traballo. Petty dixo que o concepto de valor podía ser considerado como o resultado abstracto dunha acción humana.
Con todo, a equivalencia que pode establecerse entre o binomio traballo/valor é o valor real das mercadorías. Segundo o pensamento de Petty, o prezo de mercado non indica una igualdade concreta, o que pode supor una acumulación de capital. En definitiva, Petty explicou que a diferenza entre o custo do traballo arrendado e o valor do produto quedaba en beneficio do capitalista. É certo que todo o que fixo Petty estaba relacionado coa agricultura, ela no XVII. Vivía no século XIX, pero publicou por primeira vez os camiños da súa teoría, que logo se utilizarían no ámbito da economía xeral.
As áreas de investigación tratadas por Petty non foron consideradas inmediatamente, pero as novas actividades económicas que viñan provocaron un ambiente de racionalización. Petty quería impor a capacidade de regular os fenómenos económicos mediante leis obxectivas e, aínda que non o conseguiu, deixou claro que ese era o camiño.
Pero este novo campo de investigación era tan amplo como complicado. Con todo, as cousas avanzaron. Os primeiros pasos desta nova ciencia, os cambios técnicos da industria e a superioridade económica e política do capitalismo non foi casual que aparecese no mesmo tempo e lugar. Despois de que Smith asumise as hipóteses de Petty sobre o valor das empresas agrarias, actualizounas, resumiu e adaptou, pero agora basearíase na sociedade industrial e non na agraria.
Adam Smith
Adam Smith (1723-1790) tras estudar nas universidades de Glasgow e Oxford fixo moitas viaxes. Tras a súa estancia en París, regresou a Glasgow, onde obtivo a cátedra de filosofía moral. Nas súas obras destaca o “Theory of moral sentiments”, publicado en 1759. Nela oponse ao escepticismo de Hume. Segundo isto, pensábase que o coñecemento non pode acceder á verdade metafísica, é dicir, que as crenzas internas do ser humano non son nin verificables nin desmentibles, levantouse contra este Smith. Considerando que en todos os seres humanos existía una lóxica, pensando e traballando sobre os resultados obtidos a través das observacións empíricas da realidade, seguiu adiante.
A imaxe moral do mundo ou as ideas da filosofía moral optimista levaron ao pensamento de Smith aos valores da nova situación económica. A esta nova etapa da súa vida correspóndelle o traballo titulado “An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations”, publicado en 1776. Segundo un escritor, “Ademais da investigación empírica da realidade económica, a obra baséase na seguinte consideración ético-teolóxica, e si non se ten en conta o espírito do escrito non se pode entender: as vontades impulsan ao home, pero cando este actúa “economicamente”, é dicir, paira o seu beneficio, una man que non se ve empuxa cara a un obxectivo que non estaba inicialmente pensado, senón en beneficio de toda a sociedade”.
Por tanto, segundo Smith, a natureza e as causas da riqueza constrúense sobre o libre intercambio. Este libro comeza coa investigación da división do traballo. Considera que a división do traballo é una consecuencia natural do intercambio. Paira algúns, Smith confunde causa e efecto por considerar naturais as relacións do sistema capitalista. Con todo, e á marxe deste debate, foi capaz de clarificar o resultado do produto do traballo, clasificándoo como valor de uso e valor de intercambio. Por tanto, Smith expúxose por primeira vez o problema do “natural” por un ben.
As reflexións sobre o prezo natural de Smith son de gran importancia. El sabía que os prezos varían en función das épocas e lugares, pero considerou oportuno pór una unidade de medida universal e obxectiva. Cando se lanzou á procura desta unidade, deuse conta de que esta debía ser acorde coas condicións da sociedade, é dicir, si era avanzada ou atrasada. No segundo caso, paira achar o valor de intercambio do tema, só había que ter en conta o traballo necesario paira a consecución do mesmo. No primeiro, con todo, deuse conta de que había que considerar outros factores produtivos e que en ambos os casos o tempo debía valorarse sempre. Por tanto, a pesar de que Smith non atopou a resolución do problema lanzado, deixou clara a necesidade de indicar de onde procede ou como se realiza a acumulación de capital.
Smith xustificou a acumulación de capital considerando que a equivalencia entre valor e traballo só se produce na sociedade “inicial”, a primitiva. Na sociedade civilizada, con todo, a riqueza e a pobreza non dependen do que uno pode traballar, senón do poder de compra do traballo.
Dalgunha maneira, Smith xa publicaba a sucesión do proletariado. Sobre este punto escribe: “Tras a acumulación de capital en mans de persoas especiais, algunhas delas utilízano de forma natural paira dar traballo ao persoal, apropian de materias primas e medios de subsistencia e benefícianse da venda do produto obtido ou do que o traballo realizado ha «sumado» ao valor da materia prima”. Por tanto, Smith viu o concepto de “plusvalía”, pero a iso denominou “cantidade engadida”, é dicir, rendemento do capital anticipado, que permite pagar o salario dos traballadores e adquirir materias primas. Smith, a través da expresión do valor engadido, deu una expresión do mesmo valor, que logo tería una gran importancia.
Outro tema que analizou este investigador foi a produción. Isto debemos consideralo totalmente lóxico na sociedade que se estaba industrializando. Nesta materia demostrou: “Un traballo é frutífero só se achega valor.”
A pesar de ter moitos buracos nas obras de Smith, puxo moitas cousas por primeira vez sobre a mesa. Entre outras cousas, temos o nivel que deu á clase capitalista. Paira el esta clase debía ser a primeira en sociedade e política, porque era una forza hexemónica. Doutra banda, criticou fortemente a servidume e, con argumentos contundentes, sacudiu certo tipo de escravitude medieval que aínda perduraba.
Podemos dicir que a obra de Smith pecha a primeira etapa. Nesta época aparece por primeira vez a concienciación sobre a preocupación económica. Lembremos entón que en Inglaterra se estaban instalando as primeiras máquinas e que foi o inicio do movemento obreiro, mentres que en Francia estaba a publicarse a ideoloxía socialista.
David Ricardo
Naceu en Londres en 1772 e morreu en 1823, sendo fillo da familia xudía, proveniente de Portugal. Seguindo os consellos do seu pai, tras mergullarse no mundo das finanzas e gañar moito diñeiro, comezou a investigar sobre economía. Ricardo escribiu varios traballos, pero entre todos eles o máis prestixioso é “The principles of political economy and taxations”.
Os resultados obtidos por Ricardo son moito máis científicos que os dos seus predecesores. Preocupado polo concepto de valor, tomou como base a investigación económica. É máis, na formulación dos fenómenos analítico-económicos puxo o papel do valor cientificamente no ámbito do capital e reivindicou a realidade de tres factores: “o resultado e o traballo da terra, todo o que salgue da superficie a través da máquina e o capital, é una división social en tres partes: capitalistas, campesiños e proletariado.”
Cando Ricardo ocupouse do valor, utilizou a distinción entre o valor de uso e o valor de intercambio, e paira redondealo estableceu o concepto de “mercado”. En opinión
de Ricardo, o traballo, tanto o presente como o pasado, é o único que fixa o valor. Por iso, paira el o problema do salario era moi importante. Na súa opinión, o incremento salarial non implicaba un aumento de valor e demostrouno por motivos sólidos. Os salarios non afectaban o valor intrínseco ou ao prezo propio, senón ao rendemento. É dicir, á hora de distribuír o valor, se o salario é maior o rendemento é menor e viceversa. Seguindo co tema do beneficio, paira el o soporte social era só o beneficio.
Na teoría de Ricardo o valor da mercadoría é o traballo necesario paira conseguila. Por tanto, se o traballo ten un prezo natural, é dicir, a mercadoría necesaria paira a permanencia do traballador e a súa familia. En poucas palabras, ao establecer a equivalencia entre traballo e valor, expresou as diferenzas existentes entre o salario natural e o salario real.
Outro concepto que estudou Ricardo é o da “renda”. Pero sobre isto só tivo una visión parcial. Naquela época e na sociedade que el coñeceu, os terratenientes querían que o prezo do gran fose maior e os capitalistas querían que diminuíse. Por tanto, os capitalistas querían abrir ese mercado contra os intereses dos terratenientes. Neste marco enmárcase a investigación sobre a renda de Ricardo e por iso dixemos que só tivo una visión parcial.
O último capítulo de Ricardo está dedicado ao maquinismo industrial. Ricardo coñeceu o mecanizado do traballo e foi o primeiro gran paro que xerou. Pero como aquel fenómeno social era novo, non se investigou correctamente. Paira os seguidores de Smith aquilo era algo efémero. Ao principio Ricardo tamén tiña esa opinión e, máis aínda, tivo en conta os avances das innovacións. El tentou demostrar que o maquinismo supuña un aforro de capital.
En consecuencia, debido á rebaixa dos prezos, o proletariado podía verse beneficiado por un maior poder adquisitivo. Finalmente, o capital acumulado, a través da posibilidade de reinvestir, xeraría novos postos de traballo. Estas conclusións veñen da primeira edición do seu libro, pero tras coñecer a verdadeira vida do proletariado tivo que cambialas. Marx subliña este cambio e o que significa. Con todo, a pesar dunha análise máis profunda deste problema e das posibles consecuencias deste desequilibrio (non só dentro da sociedade senón tamén a nivel nacional), non se preocupou na procura de solucións. El só trataba de describir a realidade desde o seu nivel de riqueza a moi frío.
A influencia do traballo de Ricardo foi enorme. As súas conclusións e as bases científicas establecidas paira alcanzalas, non só expuxeron a necesidade de analizar os problemas económicos, senón que puxeron os alicerces sólidos e sólidos da ciencia económica.
O problema ético da economía
A través do capitalismo creado, supuxo un cambio profundo na situación da vida económica europea e con ela na nova sociedade. Por unha banda, a expansión do colonialismo, por outro, o aumento da poboación e, por último, a conxestión nas cidades da multitude. Por tanto, non nos debe estrañar que algunhas persoas analicen todo isto desde o punto de vista ético. Smith era optimista respecto deste problema, pero Ricardo viu claro o conflito social. Por tanto, houbo opinións de todos os gustos. Vendo as dúas clases que había na sociedade (as que tiñan e as que non tiñan), mentres uns defendían a millonarios, outros tendían ao revés.
Uno dos primeiros é Malthus (1766-1834). Isto era un pastor anglicano. En 1798 publicou un folleto sen título que logo se coñeceu como “Essay on the principle of population as it effects the future improvement of society”.
Nel preocúpase polo crecemento da poboación e considera que este vai en función da progresión xeométrica. Por tanto, é necesario un control demográfico. Até aquí, e a pesar de que as súas conclusións non teñen una base científica sólida, a condena. Parece que a realidade lle dá razón. Pero todo iso paira defender a actitude dos poderosos.
Dicía: “Calquera persoa que nace neste mundo da propiedade privada non ten dereito algún a ser conservada sen os medios de subsistencia que lle outorgan tanto os seus pais como o seu traballo. En realidade, neste mundo é vago. Na mesa grande da natureza non ten pratos que lle esperan. A natureza promételle fuxir e pronto cumpre estas ordes”. Por suposto, Marx criticou moi duramente esta actitude de Malthus, pero as súas ideas demográficas han influído na nosa sociedade.
Neste campo da visión ética dos problemas económicos mencionados, cabe mencionar a Jeremy Bentham (1748-1832). Na súa opinión, a nova situación social, dirixida a través de aspectos técnicos e económicos, estaba en contra duns valores básicos. Tras analizar a nova situación, concluía que o acordo inicial non implicaba a estabilidade da forma de vida, é dicir, que a sociedade, paira poder convivir, aprobara unhas leis cuxa duración non implicaba por si mesma o benestar da sociedade, senón ao contrario. Por iso, pensaba que paira ter máis benestar na nova situación, é dicir, “máis felicidade paira máis amigos”, habería que facer axustes.
Outro nome a destacar nesta liña é James Mill (1773-1836). Leste era o pai do empirismo filosófico Stuart Mill. Isto fixo máis científico os principios establecidos por Bentham e deu una expresión social (e non de evasión) á usabilidad social. É dicir, o que até a súa época era só ético, converteuno en algo que se podía tocar. Mill chegou ao materialismo ético, onde mostrou a súa autonomía.
Neste inicio da economía deberiamos traer agora a Karl Marx, pero a pesar de ser economista, o seu traballo influíu nun ámbito moito máis amplo, o sociolóxico. Por iso, o seu traballo investígase en leste outro apartado.
Gai honi buruzko eduki gehiago
Elhuyarrek garatutako teknologia
