Ranita de árbores, pequena ranita bonita

1993/02/01 Aihartza, Joxerra Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Zoologia

Cando se fala de ras e sapos, na xente en xeral predomina o noxo e a aversión. E non é de estrañar! Son tan fríos, húmidos, conflitivos e grandiosos! Pero nada máis coñecer a ra arbórea (Hyla arborea), estes sentimentos afástanse rapidamente, xa que esta rara ranita é una das máis elegantes e esveltas dos anfibios do noso País: de tamaño pequeno, de cor viva, vestida de pel suave, húmida e limpa. Pero ademais da beleza que mostra a primeira vista, a ranita das árbores ten outras virtudes se se mergulla na súa bioloxía e vida.

Sábese que as ras, en xeral, son animais cun alto grao de adaptación á vida terrible, con habilidade paira dar grandes saltos grazas ás longas patas traseiras e aos botes. Pero no caso das ras arbóreas, a especialización en saltos é máis importante: Do mesmo xeito que o resto dos amuros que se clasificaron na familia Hylidae, a ra arbórea con senllas copaduras discoidales no extremo de cada dedo paira manter mellor o substrato. E é que, como o seu nome indica, esta pequena ranita está adaptada paira vivir en contornas húmidas ou preto deles en árbores, pontes e matogueiras. Por iso, non no chan, e sobre todo entre ramas e ramas, case sempre.

En calquera caso, a colonización da vexetación das beiras ou zonas adxacentes presenta un problema máis grave que o sistema de mobilidade, e é necesario inventar vías de protección contra os depredadores. Por iso, insertos na epidermia da ranita arbórea, e do mesmo xeito que noutros moitos anuros, aparecen glándulas venenosas que segregan sustancias tóxicas paira a maioría dos depredadores. E en consecuencia, se algún inimigo atropelase a ranita imprevista, debería desprenderse inmediatamente da irritación provocada polo veleno.

En calquera caso, é preferible non atopar inimigos, e por esta razón, a coloración destas ranitas adoita ser disruptiva e críptica, xa que a súa capacidade paira tomar o mesmo cor que o substrato lles fai invisibles. Con todo, os cambios de cor da ranita non sempre dependen do substrato e os factores que lle afectan poden ser moitos: medo, humor, variacións de humidade ou temperatura, cor do ceo, etc. E de aí vén a esta singular ranita, entre outras cousas porque foi considerada como un barómetro natural. Por todo o devandito, e aínda que o normal é que sexan verdes, é fácil atopar ras de árbores pardas, grises, ordeñadas, case brancas ou negras e tamén azuis.

Como xa se mencionou, estas características da ranita enténdense como una adaptación á vida en terra, pero iso non significa, por suposto, que supere totalmente a dependencia da auga. Nin moito menos! Pola contra, esta excéntrica ranita, do mesmo xeito que o resto dos anfibios, ten bastantes problemas paira manter o grao de humidade da súa contorna interior, cun grave risco de deshidratación. Con todo, paira facer fronte a este problema, e como adaptación etológica, a actividade da ranita esténdese desde tárdea até a madrugada, non sendo visible durante o día, salvo en época de celo. Pegados nalgunha rama ou folla, os ollos atópanse semicerrados entre o anoitecer e o corpo envolto, tentando mostrar a menor superficie posible á acción do aire seco.

Pola noite, cando a humidade relativa é elevada, desprázase da rama á rama e, dedicando toda a súa superficie ao aire húmido, recupera a auga perdida durante o día, mentres captura e come mosquitos e insectos de once especies diferentes. Entre as súas presas destacan os dípteros, lepidópteros, odonatos e outros invertebrados voadores brandos, que tamén come formigas e medos.

Antes de abril, ou cando o tempo amórnese lixeiramente, déixase o candelabro de inverno e as ras de árbores “visten” con elegancia, adiantándose ás femias, achegándose a pozos, arroios e calquera tipo de pelota acuática. As cores da boquilla do pescozo refórzanse nesta época, con tonalidades pardas escuras e moradas. No caso da ranita de árbore, a casquilla é única e está situada na parte inferior das mordazas inferiores da boca. Grazas á superficie elástica que a compón, esta estrutura forma una poderosa caixa harmónica que permite escoitar en voz alta o canto da ra arbórea durante os meses de abril e maio.

Aínda que nalgúns lugares esta canción é considerada como sinal de choiva, en canto ás ras de árbores, polo menos ten dúas funcións moi destacadas. De feito, o canto é a chamada de aviso da ranita de árbores, polo que ademais de indicar que as femias están macho, serve paira reivindicar aos demais a territorialidad, xa que cada macho delimita o seu recinto a través do canto. Por tanto, a competencia sexual entre os machos canalízase a través da voz.

A reprodución prodúcese na auga: a ra de árbore sobe sobre a femia e, grazas aos seus excrementos nupciais no interior das mans, a suxeita firmemente pola parte posterior dos brazos, realizando una postura denominada amplexo axial. Nesta posición, axuda á femia a pór os seus ovos xa desenvolvidos. E a medida que os ovos van ao exterior, se fecundan co espermio segregado polo macho.

Estes ovos tardarán ao redor de dúas semanas en producirse a eclosión, e outros tres meses nos caprichos que nacen, para que poidan crecer, realizar a metamorfose e saír a terra seca.

Só algúns dos centos ovos posta pola femia chegarán a completar todo o proceso; como ocorre na maioría dos demais amuros, no caso das ras arbóreas a mortalidade en ovos e larvas é moi elevada. Con todo, os escasos exemplares capaces de superar a dura selección non volverán á terra en tres ou catro anos, até alcanzar a madurez sexual.

Este anfibio de orixe paleoártico está moi estendido en Europa, sobre todo en Francia, Centroeuropa, Italia e os Balcáns. O límite norte de distribución é ao sur de Suecia e ao leste no Cáucaso e os Urales. En canto á península Ibérica, no centro e norte pódese atopar practicamente en todas partes, a falta do sur e do leste.

En Euskal Herria, con todo, a distribución da ranita divídese en dúas grandes rexións: é una especie que se atopa habitualmente na rexión mediterránea, desde a liña de distribución de augas até o Ebro. Con todo, non se atopa no sur de Navarra, por carecer de hábitat adecuado. En cambio, na costa, se hai varias poboacións sólidas en Bizkaia e Gipuzkoa, e non se expande máis cara ao interior, parece que non ten un medio húmido san.

Ficha técnica RANITA Especie: Hyla arboreaFamilia: Orde mensual: AnónimosClase: Anfibios