Chega o 5G

2021/03/01 Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Teknologia
• Internet
• Telekomunikazioak

Ao falar da tecnoloxía 5G fálase a miúdo de revolución. Será realmente revolucionaria a nova xeración de tecnoloxía paira a conexión de móbiles? “A miña primeira impresión é que se trata dunha nova sangría, que antes pasou de 3G a 4G, agora a 5G”, afirma o informático Iñaki Alegria Loinaz. “Logo estará a conta nas aplicacións. Si utilízanse moito e convértense en universais, entón si pode ser una revolución”.

“Eu creo que si, que vai revolucionar”, di Zaloa Campillo Mandaluniz, responsable do Colexio de Enxeñeiros de Telecomunicacións de Euskadi. Pero el tamén di: “Non será de hoxe a mañá”. De feito, non pasa dunha xeración a outra. Cambio de infraestruturas, adquisición de dispositivos adaptados á nova tecnoloxía por parte dos usuarios, etc.

As promesas da tecnoloxía 5G non son de todo tipo. A velocidade de transferencia de datos pode chegar a ser 10-20 veces superior a 10-20 Gbps. A latencia, pola súa banda, reducirá considerablemente o tempo necesario paira actuar no outro extremo da comunicación, pasando de 20-60 milisegundos a 1-2 ms con 4G. E o número de dispositivos que se poden conectar nunha determinada zona será 10 veces maior: poderanse conectar un millón de dispositivos por quilómetro cadrado.

Estas melloras conseguiranse grazas a diferentes innovacións. Por unha banda, utilizaranse tres bandas de frecuencia. Na banda de baixa frecuencia (< 1GHz) conséguese una cobertura moi boa, o sinal chega a unha gran distancia da antena e atravesa ben os edificios, etc., pero pódese alcanzar una velocidade máxima de 100 Mbps. En frecuencia media (1-6 GHz) a cobertura é menor e hai máis problemas paira cruzar obstáculos, pero pódese alcanzar una velocidade de 1 Gbps. E finalmente, a banda de alta frecuencia (24-100 GHz) serve paira distancias moi curtas e non atravesa edificios, pero pódese alcanzar una velocidade de 10 Gbps. O uso dos 5G será simultáneo.

Ademais introducíronse melloras na codificación de datos, modulación, protocolos, etc. Campillo destaca dous: a eficiencia do espectro e as antenas intelixentes. “A eficiencia do espectro é tres veces mellor que en 4G. Por iso, é posible introducir máis datos no mesmo lugar e máis rapidamente. E as novas antenas, as antenas mMIMO, son intelixentes. Emiten a potencia de radiación necesaria ao lugar requirido. Non é o mesmo un sensor que está a enviar uns poucos kilobytes que ver a tele no móbil. E iso é o que teñen en conta as antenas intelixentes paira canalizar o tráfico. Por iso son moito máis eficientes”.

“Hai una gran sangría numérica de 4G a 5G, pero iso é o óptimo, logo hai que ver en condicións reais cando se pode conseguir”, di Alegría. “O que antes se facía co cable, agora faise con 4G, por exemplo ver a tele. Agora pódese facer o que se pode facer coa fibra óptica con 5G pero sen cables. Esa é a dimensión do cambio”. Campillo: “A cuestión é que ecosistema crearase respecto diso, paira que o utilizaremos; esa será a revolución”.

Oportunidades, once

Alegría ten claro que o 5G vai ofrecer opcións interesantes: “O que está en mans duns poucos (porque se necesitan boas e custosas conexións por fibra), vai supor una ampliación moito maior e vanse a crear novas oportunidades”.

O 5G tamén parece ser una vía de inmersión real na Internet das Cousas (IoT), xa que é moi fácil ter as cousas conectadas, por exemplo as ferramentas do fogar. E tamén será fundamental paira os vehículos autónomos. “Paira conectar os coches intelixentes e todos os dispositivos da contorna son necesarios moitos sensores, e a baixa latencia é vital. Si o sinal chega tarde é coma se non chegase”, di Alegría.

De feito, “a latencia é a clave máis importante desta revolución” paira Campillo. “No caso dos vehículos autónomos, estes milisegundos poden determinar a existencia ou non dun accidente. Sen 5G, sen esa pequena latencia, non podemos avanzar así”.

Sexa ou non autónomo, os coches poderían conectarse entre si co 5G, e así pasar información uns a outros sobre problemas ou situacións atopadas na estrada, por exemplo.

De feito, podemos pasar de conectar ás persoas coas persoas, a conectar as cousas coas cousas e as persoas tamén coas cousas con 5G. Isto pode provocar una nova visión dos obxectos. “Conectarémonos coas cousas e humanizaremos as cousas”, explica Campillo. “Por exemplo, se a neveira que temos no portal lémbranos que temos que comprar ovos e iogures, finalmente converterase nun máis da casa. Xa ocorreu cos robots aspiradores, pómoslles tamén o nome. As cousas serán máis parte da nosa vida”.

Tamén achegará oportunidades paira a telemedicina e o coidado; por exemplo, será posible que un paciente estea en casa monitorizado desde o hospital. “Permitirá o coidado de enfermos e anciáns. Haberá que ver se isto utilízase de forma complementaria ou paira substituír aos presos”, di Alegría.

Tamén pode ser de gran axuda en caso de emerxencia. Por exemplo, “os edificios sensorizados poden pasar o aviso dun incendio ou una fuga de gas, e cando te dás conta de que hai lume na planta baixa, os bombeiros están aí”, di Campillo. “E no ámbito das smart cities ou cidades intelixentes ábrese todo un mundo: paira xestionar de forma moito máis eficiente a electricidade e a auga, paira aforrar enerxía, etc.”

A nube aumentará considerablemente. Grazas á velocidade e a latencia, o usuario non notará ningunha diferenza entre o contido no seu dispositivo ou na nube. Isto implica que os contidos quedan en mans dun terceiro. “A autonomía, a seguridade e os parámetros cambian, créase una dependencia”, advirte Alegría.

Doutra banda, Campillo considera que o 4G xa se quedou curto. Por exemplo, na pandemia xórdenos a necesidade de facer cousas a distancia. “Co 5G podo pór lentes da miña realidade virtual e tomar clases universitarias. Coa latencia actual hai cortes, pérdese o ritmo, a concentración… Pero cunha pequena latencia, ponse lentes e pode ser coma se estivese en clase ou na reunión de traballo. Os teus compañeiros míranche e fálanche, case se fai realidade. Hoxe en día non podemos facelo”.

Inquietudes varias

Está claro que as posibilidades que pode achegar o 5G son moitas, pero tamén hai preocupacións. Entre eles, os relacionados coa saúde. Non é una cuestión nova, e nos últimos anos realizáronse numerosas investigacións sobre o impacto na saúde das ondas electromagnéticas, 3G, 4G e 5G. E non se atopou ningún perigo. Así o testemuña o estudo que a Organización Mundial da Saúde publicou o ano pasado.

A ciberseguridad tamén é una das preocupacións, xa que se hai máis dispositivos conectados haberá máis opcións de ataque. “Cantas máis xanelas abras para que os ladróns poidan entrar máis opcións”, explica Campillo. “As xanelas deben pecharse correctamente. O control é noso. Non podemos dar datos a calquera persoa e debemos ter coidado coas aplicacións que baixamos. Ás veces dámoslles permiso paira abrir o micrófono sen sabelo”.

A proliferación de cámaras nas rúas, especialmente en China, deu moito que falar. Alegria advirte que o 5G facilitará o control social: “Coñecer a cara de calquera persoa en calquera lugar será moi fácil”.

En canto á fenda dixital, ve o risco de aumentar o problema: “Nun primeiro paso, polo menos, obsérvase que se agora existe una brecha entre os conectados e o non conectados, con 5G, conectados a alta velocidade, conectados a baixa velocidade e non conectados, requírense grandes investimentos”.

Pero hai quen o ve como una oportunidade paira arranxar gretas. Campillo cre que co 5G poderemos humanizar a tecnoloxía, o que axudará ás persoas maiores: “Hologramas ou lentes de realidade virtual poden servir paira achegar á familia ou facilitar afeccións. Por exemplo, pódense pór as lentes e unir catro persoas paira xogar ás cartas. Non debemos perder a conexión coas persoas, pero a tecnoloxía pode axudar”.

“A tecnoloxía debe ser inclusiva e paira todos”, engade Campillo. E lembra outra brecha: “As mulleres deben estar a xerar tecnoloxía, non só consumindo. Se non creamos tecnoloxía a persoas diferentes, non se consegue ver as cousas desde outros puntos de vista. E de aí nacen finalmente as gretas dixitais. Porque non pensamos en todos”.

Desde o punto de vista ambiental, hai quen subliña que as antenas serán máis eficientes e que os dispositivos tamén necesitarían moita menos enerxía paira conectarse. Con todo, hai que ter en conta que, ademais das existentes, será necesario instalar moitas máis antenas, que os dispositivos conectados serán moito máis numerosos e que o tráfico tamén será moito maior.

“Antenas e os nosos terminais consumirán moito menos. E os sensores son cada vez máis autónomos, como una pequena placa solar”, subliñou Campillo. “Os proxectos intelixentes deben ser sustentables, por exemplo en proxectos de sensores masivos tense en conta”.

Alegría non é tan optimista: “Prevese a instalación de centos de satélites e millóns de antenas cando o 4G está aínda sen amortizar. E aínda que os novos aparellos consuman menos proporcionalmente, queremos aumentar a potencia. Máis antenas, máis dispositivos, máis velocidade, máis uso da nube… Prevese una tendencia ao aumento espectacular do consumo enerxético”.

As organizacións ecoloxistas e outros movementos da cidadanía están a pedir una moratoria, entre outras cousas paira analizar mellor os riscos. Alegría ten sentido definir uns estándares en canto a enerxía, seguridade, etc. “Isto fíxose cos coches, pondo límites á velocidade, ao consumo e ás emisións. Hai que conseguir un equilibrio entre o progreso tecnolóxico e outros intereses”.

Deste xeito, Alegría considera que antes de que se produza o despregamento, deberiamos pensar que imos pedir a esta tecnoloxía. “Pero imos tarde. As poxas de bandas de frecuencia xa se están realizando. En definitiva, os Estados considerárono como un ingreso. Tamén podía ser un despregamento público. O comezo de Internet foi así, pero iso xa se nos esqueceu”.

Neste sentido, Alegría destaca outra preocupación: “Estas tecnoloxías están a quedar en mans de moi poucas empresas. Toda a información, que teoricamente debería ir cifrada, está en mans dun oligopolio”. De aí o caso Huawei. Existe una desconfianza que espía a información que pasará polos seus dispositivos. “Non nos confiamos deles porque son de China, pero fiámonos dos demais?”.

“Cada vez temos menos soberanía tecnolóxica –denuncia Alegría–, pero non só as persoas, senón tamén os gobernos. Por exemplo, una empresa decide si Trump pode ou non amedrentar. Está a quedar en mans da xestión privada do público e, aínda que en realidade non é a culpa da tecnoloxía, pode contribuír a aumentar esta tendencia”.

A onda chega. “Antes diciamos “si vén” porque viña por orde do goberno. Agora mandan as multinacionais. Ademais, a maioría da xente tómase ben, o 5G ten prestixio. Pero é necesario traballar ben os aspectos éticos”. Campillo coincide niso: “O importante é o uso da tecnoloxía. Hai que traballar una deontología. Aí temos moito que facer”. “A educación dixital é moi importante”, engadiu Alegría, “hai un gran traballo por facer, non só cos mozos, senón con todos”.