Antony Hewish-ekin solasean

Antony Hewish-ekin solasean

EKAITZ

Elhuyar-Zetiaz: Zure ikerketa-lana hasi zenuenean, 1940.eko hamarkadaren hasieran, ezer gutxi genekien unibertsoaren jatorriari buruz. Orain, eskola-ume guztiek ezagutzen dute Big Bang-a. Nola aldatu da azken 50 urtetan unibertsoari buruzko ikuspegia?

Antony Hewish: Berebiziko iraultza izan da, egia esan. Zuk esan bezala, ni lanean hasi nintzenean ez genekien ezer unibertsoaren jatorriaz eta, orain, berriz, sorreraren lehen segundoan zer gertatu zen eztabaidatzen ari gara. Ordukoak espekulazio matematikoak baino ez ziren; orain, ostera, errealitate fisikoak ezagutzen ditugu. Astronomiaren urre-aroan gaudela esan daiteke arazorik gabe.

ZETIAZ-Elhuyar: Zu irrati-astronomiaren aitzindarietako bat zara. Zer da irrati-astronomia?

Antony Hewish: 40.eko hamarkadara arte teleskopio optikoen bidez baino ez genuen aztertzen zerua. Gerra ondoren abiatu zen irrati-astronomia. Zoriz aurkitu zen fenomenoa, gainera. 1942an Ingalaterrako hegoaldeko radarrak bat-batean interferituta gertatu ziren. Hasieran interferentzia horiek etsaiak eragindakoak zirela pentsatu zuten, baina berehala ohartu ziren gertatzen ari zena hori baino garrantzitsuagoa zela: Eguzkiak igorritako irrati-frekuentziako erradiazioak eragin zuela interferentzia, hain zuzen.

Beraz, Eguzkiak irrati-seinaleak igortzen zituen eta, hari horretatik tira eginez, zeruko beste objektu batzuek ere horixe egiten dutela jakin zen. Ezusteko aurkikuntza horri esker zerua eta unibertsoa aztertzeko leiho berria zabaldu zitzaigun. Ordutik aurrera zeruaren mapa ez zen argiaz baliatuz bakarrik egingo, irrati-uhinak ere erabiliko ziren zeregin horretarako.

ZETIAZ-Elhuyar: Zein da irrati-astronomiak unibertsoaren ezagutzari egin dion ekarpen nagusia?

EKAITZ

Antony Hewish: Nik bi aipatuko nituzke. Lehenik, irrati-galaxiak aurkitzea, hau da, erradiazioa irrati-frekuentzietan igortzen duten galaxiak. 1951. urte inguruan gertatu zen hori, irrati-galaxia horiek orduan ezagutzen ziren objekturik urrunenak baino 100 bider harantzago zeudela ikusi zenean. Beraz, horietatik jasotzen zen erradiazioa denboran ere oso urrutikoa zela frogatu zen. Horren lehen ondorioa oso garrantzitsua da: antzina unibertsoa nolakoa zen aztertzea posible zela erakutsi ziguten irrati-galaxiek. Unibertsoak aurkikuntza hori jatorri izan zezakeela pentsatzen hasteko lehen urratsa izan zen.

Bigarren ekarpena eta, akaso, erabakigarriena, 1960.eko hamarkadaren bukaeran egin zen, unibertsoaren bazter guztietatik mikrouhinen esparruan erradiazio bat igortzen zela aurkitu zenean. Horri hondoko mikrouhinezko erradiazioa deritzo. Erradiazio hori Big Bang-aren hasierako leherketarekin lotu zen, hots, haren arrastotzat jo zen eta erabakigarria izan zen hasierako leherketa erraldoiaren teoria onartzeko.

ZETIAZ-Elhuyar: Zein da astronomiaren arazo nagusia gaur egun?

Antony Hewish: Zalantzarik gabe, galaxia eta galaxia-multzoak nola eratu ziren jakitea da gaur egun astronomiak duen erronka nagusia. Izarrak nahikoa ondo ezagutzen ditugu; badakigu nola sortzen diren eta beren garapena ere aski ezaguna zaigu. Galaxien jatorriaz, berriz, ez dakigu gauza handirik. Nola eratzen diren, galaxia-multzoak zergatik sortzen diren, nolako antolaketa-ereduak dauden, etab. oraingoz erantzunik ez duten galderak dira. Ez dira, alabaina, txikikeriak. Azken finean, galdera horien guztien gibelean ezagutzaren erronkarik garrantzitsuenetakoa dago: unibertsoaren egitura nola osatu den jakitea. Arestian esan dugunez, berebiziko iraultza gertatu da astronomian azken hamarkada hauetan. Gero eta gehiago dakigu unibertsoari buruz, baina, egiazki, oraindik ez dakigu ia deus.

ZETIAZ-Elhuyar: Jainkoak ba al du tokirik unibertsoan?

Antony Hewish: Nire ikuspegitik bai. Jakintza zientifikoaren bidez “nola” galderari erantzun diezaiokegu; “nola” gertatzen den hau edo “nola” garatuko den hori. Alabaina, galdera garrantzitsu bat geratzen zaigu zientziaren eraginetik kanpo: zergatik, alegia. Gizon-emakumeok geure buruari zergatik gauden hemen galdetzen diogu, baina zientziak ez digu erantzuna emango eta arrapostua sentimentu erlijiosoetan bila daiteke. Hor bada zerbait, dei egiozu jainko edo inteligentzia nagusi… Munduari begiratzeko ikuspegi zientifikoa eta erlijiosoa izan behar dituzu eta ez dut uste, gainera, biok gatazkan daudenik. Batak bestea behar du azalpen asegarriak lortzeko.

ZETIAZ-Elhuyar: Irrati-astronomo batzuen proiektu ezagun bat SETI delakoa da, beste planeta batzuetako inteligentziaren bilaketa unibertsoko irrati-uhinen artean. Emaitzarik izango duela uste duzu?

“Gero eta gehiago dakigu unibertsoari buruz, baina, egiazki, oraindik ez dakigu ia deus.” (EKAITZ),

Antony Hewish: Ezezko emaitza izango duelakoan nago. Ez nago ikerkuntza lerro honen aurka, baina horretan gehiegi inbertitzea ez dakusat ongi. Jendea prest badago eta irrati-teleskopioetan denbora zati bat erabiltzen badute, ongi da, baina ez nuke lehentasun bihurtuko. Zer dakigu inteligentzia aurreratuegoak erabiliko luketen komunikazio-kanalen inguruan? Gu irrati-komunikazioan onak bagara, haiek ere hala izan behar dute? Zergatik ez dituzte X edo Gamma izpiak erabiliko? Ez dugu arrastorik ea nolakoa den haien teknologia, irrati-uhinak erabiliko dituztelako usteak ez dauka oinarririk. Gaur inork adar handi bat hartu eta kanpotik zer soinu datorren entzuten hasiko balitz erokeriatzat joko genuke. Inteligentzia garaiagoek ere erokeriatzat har lezakete gu irrati-uhinetan bila ibiltzea.

ZETIAZ-Elhuyar: Bakarrik al gaude unibertsoan?

Antony Hewish: Ikuspegi irekia dut horri buruz. Ez ninduke harrituko bizia unibertsoan beste nonbait sortu izanak, ezta beste inon ez sortu izanak ere. SETI programak oso gertutik ezagutu ahal izan ditut nire lanari esker, baina ez naiz horien bultzatzaile amorratua.

ZETIAZ-Elhuyar: Nola dakusazu ikerketa aplikatuaren eta oinarrizkoaren arteko eztabaida?

Antony Hewish: Nik uste dut Cambridge bezalako instituzio batean ikerketa hutsa egin beharko genukeela. Ez badugu ikerketa hutsa egiten, ez badiogu kuriositatea jarraitzen, ez dugu unibertsoaz gehiago ikasiko. Oinarrizko ikerketarik gabe, ez ditugu zibilizazioaren aurrerakuntza ekarriko duten aurkikuntzak egingo. Faraday gabe ez genuke elektrizitaterik izango gaur, oliozko kriseilu zoragarri batzuk edukiko genituzke. Komunikazioak eta irrati-uhinak eta… Oinarrizko ikerketarik gabe ez genukeen horrelako ezer. Uste dut kuriositate hutseko ikerketarako dirulaguntza behera doala, behintzat nire herrian, eta ez da ona. Gastua krontrolatzen duten politikariek berehalako aplikazioak nahi dituzte, baina oinarrizko ikerketa ez da horrelakoa, agian ez du izango inoiz aplikaziorik, edo 10-15 urte barru izango du. Oreka gorde behar da, eta unibertsitateak ikerketa hutsaren tokia izan behar du.