Tes aire sucio Bilbao
2001/09/23 Mendiburu, Joana - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa
Ás 7:30 da mañá, dependendo do horario de traballo, o condutor que quedou na luz vermella comeza a porse nervioso. Hoxe tamén é tarde e nada máis acender a luz verde soa o claxon e o motor lánzase a toda velocidade. O condutor podería ser o protagonista dunha novela, pero non é máis que uno dos 350.000 empregados que deben entrar ou saír do Gran Bilbao paira ir ao traballo.
Así é, hai 350.000 coches que circulan diariamente pola zona de Bilbao, e paira medir ese gran tráfico e analizar as consecuencias realízanse medicións concretas. Na actualidade utilízase una ampla rede, pero a partir de 1977, data na que a industria non expón o problema da calidade do aire actual, está en marcha a rede automática de vixilancia e control da contaminación atmosférica do baixo Nervión-Ibaizabal.
Na actualidade, ademais da calidade do aire, tamén se mide o tráfico a través de sensores xestionados pola Deputación Foral de Bizkaia e o Concello de Bilbao. Os sensores da Deputación Foral de Bizkaia narran os coches que entran ou salguen diariamente da cidade, e o Concello de Bilbao, grazas a medicións en 140 puntos significativos, ofrece dous datos do tráfico urbano: por unha banda, a porcentaxe do tempo de paso dos vehículos na calzada e por outro, o número de vehículos que pasan por ela cada dez minutos.
Prezo elevado de tráfico excesivo
Elena Agirre Basurko e Gabriel Ibarra Berastegi, investigadores dos departamentos de Matemática Aplicada e Mecánica de Fluídos da UPV-EHU, veñen avaliando desde 1993 a contaminación atmosférica causada polo tráfico excesivo no Gran Bilbao. Segundo os seus datos, sen medo a equivocarse pódese afirmar que Bilbao ten grandes problemas de calidade do aire.
Segundo os investigadores Elena Agirre Basurko e Gabriel Ibarra Berastegi, "na actualidade os principais responsables da contaminación do aire en Bilbao son o ozono (Ou 3), os óxidos de nitróxeno (NOx) e o monóxido de carbono (CO) que se xeran polo tráfico. Antes, a orixe dos problemas de calidade do aire era o SO 2 procedente da actividade industrial, mentres que agora o principal problema é o smog foto-químico producido polo tráfico urbano".
O smoga, ou néboa de fume, é una néboa pesada e escura en forma de cúpula que forma a contaminación atmosférica sobre grandes cidades. Os investigadores sinalan que o ozono é un caso especial, "o ozono é un contaminante secundario, é dicir, non se emite directamente á atmosfera. Prodúcese cando os óxidos de nitróxeno e os compostos orgánicos volátiles reaccionan baixo a radiación solar. A velocidade de formación do ozono está condicionada polas concentracións de axentes meteorolóxicos e antecedentes, que son principalmente debidos ao tráfico".
En canto á extensión da contaminación, pódese dicir que no Gran Bilbao a contaminación do aire está xeneralizada. De feito, o Gran Bilbao é una conca atmosférica. O aire mestúrase e os problemas de contaminación son similares en ambos os lugares. Por tanto, os investigadores consideran que os contaminantes emitidos nun lugar poden afectar a calquera lugar do Gran Bilbao.
Por exemplo, as plantas térmicas que se construirán en Zierbena (Bahía de Bizkaia, 800 MW), Alonsotegi (Zabalgarbi, 95 MW) e As Carreiras (IGCC- Petronor, 800 MW) afectarán directamente á calidade do aire. As instalacións térmicas emitirán óxidos de nitróxeno que elevarán os niveis de ozono e NOx en Bilbao, o que redundará nun aumento da calidade do aire.
Efecto estacional e fin de semana
Como xa se comentou, a contaminación atmosférica no Gran Bilbao esténdese por toda a conca, polo que se pode afirmar que é homoxénea neste sentido. En canto ao tempo, non se pode dicir. Detéctanse incidencias dunha estación a outra, así como de entre semana e fin de semana.
Debido a que a meteorología tamén ten algo que dicir na contaminación atmosférica, dunha época a outra observáronse cambios nos niveis de ozono. E é que, como lembra Elena Agirre Basurko, "a contaminación foto-química prodúcese pola reacción de óxidos de nitróxeno, hidrocarburos e osíxeno á radiación solar. Por tanto, cando hai grandes radiacións, ventos débiles e presións persistentes, estas reaccións son máis fáciles e xéranse contaminantes secundarios como o ozono".
Por iso, entre abril e agosto os niveis de ozono son máis elevados e supéranse os limiares de ozono recomendados. Considérase que existe risco paira a saúde humana se a concentración de ozono na atmosfera supera un determinado nivel (110 g/m 3). Por exemplo, no verán de 1999 o nivel de ozono en Bilbao foi 20 veces superior ao permitido.
Desde os días entre semana até o fin de semana apréciase a fluctuación do ozono. Sorprendentemente, a pesar de que os días festivos diminúa o tráfico, os niveis de ozono aumentan, o que se coñece como efecto de fin de semana. En Bilbao, o primeiro grupo que detectou e cuantificou o efecto dos fins de semana foi o dos investigadores citados.
Con todo, Bilbao non é a única cidade que sofre este efecto, senón que foi investigada noutras cidades europeas afectadas por contaminación de orixe fotoquímico. Pero non basta con notar este tipo de feitos, senón que tamén hai que explicarllo. Segundo os participantes no estudo, "debido a que o óxido de nitróxeno (NON 2) e os compostos orgánicos volátiles que preceden ao ozono non diminúen na mesma medida que o tráfico, rompe o equilibrio na produción de ozono, provocando una maior produción de ozono".
A pesar de que a contaminación atmosférica é invisible, é una contaminación que afecta a todos os habitantes de Bilbao e, por tanto, un tema paira tomala en serio. Segundo estudos da Axencia Europea do Medio Ambiente, o ozono é o principal contaminante que causa problemas de calidade do aire nas cidades de toda Europa. Así mesmo, nas cidades asociadas á Axenda 21 paira o desenvolvemento urbano sustentable, o 80-90% da contaminación atmosférica ten a súa orixe no tráfico. Por tanto, é imprescindible o control do tráfico e a adecuada planificación dos sistemas de transporte.
IMPACTO DO OZONO NA SAÚDE
Aínda que se sabe que a afección ao medio ambiente ten efectos adversos a medio ou longo prazo sobre a saúde humana, a miúdo non se aborda o tema coa debida seriedade. Ademais, o efecto da contaminación tarda anos en determinarse e xa é demasiado tardío.
No caso de Bilbao, a medida que se normalizou o dano industrial, o tráfico foi crecendo e o estudo sobre a incidencia destas contaminacións na saúde humana realizouse entre os anos 1992 e 96.
Os maiores niveis de contaminación en Bilbao déronse nos anos 70 e 80. As concentracións de SO 2 foron de 150-250 mg/m 3 en 1984-85. A medida que a industria foi diminuíndo, a concentración de contaminantes baixou a niveis similares aos doutras poboacións occidentais deste tamaño, converténdose no tráfico o principal contaminante actual.
O único accidente coñecido pola industria ocorreu en 1994. Nunha empresa de produción de ácido sulfúrico produciuse unha vertedura que provocou 1.500 mg/m 3 SO 2 durante 15 minutos. A concentración media durante o estudo foi de 25 mg/m 3. Como consecuencia deste accidente, 16 persoas foron trasladadas a urxencias.
A contaminación atmosférica actual, en función da saúde da persoa e dos niveis superados, pode notar dor de cabeza, irritación ocular, problema respiratorio e debilidade física. A superación de limiares de non afección á saúde provocou 700 hospitalizacións na Unión Europea entre marzo e outubro de 1995.
Ademais, afecta á vexetación e edificios e acelera fenómenos como o cambio climático e o efecto invernadoiro. Con todo, a pesar de que se sabe que a contaminación do aire é prexudicial, mentres a xente non manifesta a súa intención de deixar o coche na cervexa de cando en vez, haberá que seguir introducindo aire sucio até os pulmóns.
Publicado no suplemento Natura de Gara.
Gai honi buruzko eduki gehiago
Elhuyarrek garatutako teknologia
